Nadużywanie substancji psychostymulujących wśród młodzieży w szkołach: problem współczesnych czasów

Stymulanty to substancje psychoaktywne, które zazwyczaj mają działanie pobudzające i mogą wiązać się z różnymi skutkami ubocznymi. Najsilniejsze z nich można nabyć wyłącznie na receptę.

Oddziałują na układ współczulny lub centralny układ nerwowy- wywołują poprawę samopoczucia, wyostrzenie zmysłów, zniesienie zmęczenia.

W medycynie są wykorzystywane do:

• zwiększenia czujności
• zwalczania zmęczenia, zwłaszcza w sytuacjach, gdy nie można zasnąć (np. podczas prowadzenia pojazdów),
• w leczeniu narkolepsji,
• wsparciu procesu odchudzania
• poprawie koncentracji, szczególnie u osób z ADHD
• anoreksji

Do znanych przykładów stymulantów należą:

• kofeina
• kokaina
• nikotyna
• metylokatynon
• efedryna
• metylofenidat
• amfetamina
• modafinil

Z powodu ryzyka uzależnienia i nadużywania, stymulanty podlegają ścisłej kontroli państwa.

Przyczyny nadużywania psychostymulantów przez młodzież

Młodzież, będąca w fazie intensywnego rozwoju emocjonalnego i społecznego, często staje przed wieloma wyzwaniami związanymi z wymaganiami życia szkolnego. Okres adolescencji wiąże się nie tylko z dynamicznymi zmianami
w obrębie własnej tożsamości, ale również z przymusem dostosowania się do oczekiwań otoczenia – nauczycieli, rodziców oraz rówieśników. Z tego powodu, poszukiwanie skutecznych metod radzenia sobie z tymi wyzwaniami staje się priorytetem dla wielu młodych ludzi.

• egzaminy, oceny: młodzi ludzie często czują, że muszą osiągać wysokie wyniki, aby zapewnić sobie lepszą przyszłość, a konkurencja w środowisku edukacyjnym staje się coraz bardziej intensywna. Wielu uczniom wydaje się, że krótkoterminowe działanie psychostymulantów może pomóc w poprawieniu koncentracji, zwiększeniu energii i podniesieniu wydajności w nauce. Nie zdaja sobie jednak sprawy, że chwilowa poprawa samopoczucia, obarczona jest groźnymi konsekwencjami dla zdrowia i funkcjonowania w dłuższej perspektywie.
• panująca kultura człowieka sukcesu, który osiąga swoje cele dzięki ciężkiej pracy i determinacji. Niestety, w tym kontekście, sięganie po środki wspomagające, które obiecują szybsze osiągnięcie celów, staje się normą i często bywa postrzegane jako metodologiczne podejście do radzenia sobie  z wymaganiami współczesnego życia
• nieświadomość długoterminowych konsekwencji: substancje psychoaktywne szczególnie zagrażają zdrowiu, gdy są stosowane przez dłuższy czas, niezależnie od wieku użytkownika.
• media społecznościowe oraz kulturowe hity, które gloryfikują narkotyki, wpływają na postrzeganie ich jako „modnych” lub „atrakcyjnych”
• dostępność substancji i łatwość ich zakupu na czarnym rynku
• większa skłonność do ryzyka u młodzieży
• brak wsparcia rodziców,
• nieprzyjazna atmosfera w szkole
• problemy rówieśnicze, co gorsza, niektóre grupy rówieśnicze mogą promować zachowania ryzykowne, co dodatkowo potęguje problem.

Z przeprowadzanych aktualnie badań wynika, że coraz większa liczba uczniów w Polsce sięga po substancje psychostymulujące. Statystyki pokazują, że w ostatnich latach liczba nastolatków eksperymentujących z tymi substancjami wzrosła o kilka procent. Co bardziej niepokojące, wiele osób nie zdaje sobie sprawy z długofalowych konsekwencji takich działań, a ryzykowne zachowania stały się normą w niektórych kręgach społecznych. Istotne jest, aby uświadamiać młodzież o konsekwencjach zażywania psychostymulantów oraz wdrażać programy profilaktyczne w szkołach, które nie tylko poinformują na temat skutków zdrowotnych, ale również pomogą w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach bez sięgania po używki. Współpraca z rodzicami, nauczycielami i pracownikami socjalnymi może okazać się kluczowa w przeciwdziałaniu temu zjawisku.

Powinno się zainwestować w tworzenie przestrzeni, w której młodzież będzie mogła w zdrowy sposób spędzać czas, rozwijać swoje pasje i zainteresowania, co stanie się alternatywą wobec ryzykownych zachowań związanych z zażywaniem substancji psychostymulujących. Tylko poprzez wspólne działanie można rozwiązać ten narastający problem i zadbać o przyszłość kolejnych pokoleń.

Co powinno wzbudzić naszą czujność w zmianie zachowania dziecka?

• huśtawka nastrojów - na przemian ożywienie i ospałość,
• nadmierny apetyt lub brak apetytu,
• porzucenie dotychczasowych zainteresowań,
• kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami, wagary),
• izolowanie się od innych domowników,
• zamykanie się w pokoju,
• niechęć do rozmów,
• zamykanie swojego pokoju na klucz,
• akcentowanie potrzeby prywatności,
• częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza,
• pozytywne wypowiadanie się o narkotykach,
• zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie,
• krótkie rozmowy telefoniczne prowadzone półsłówkami,
• późne powroty lub nagłe wyjścia z domu,
• bunt,
• łamanie obowiązujących w domu zasad,
• kłamstwa,
• wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu,
• powtarzające się zgłaszanie przez dziecko zagubień lub kradzieży przez rówieśników drobnych sum pieniędzy,
• kłopoty z koncentracją,
• zmiany w porach spania,
• nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia.

Skutki stosowania psychostymulantów:

Krótkoterminowe:

• wzrost ciśnienia krwi może prowadzić do poważnych problemów kardiologicznych,
• bezsenność i zaburzenia snu
• intensywne stany lękowe oraz depresyjne, które są skutkiem zaburzeń równowagi chemicznej w mózgu

Długoterminowe:

• pogłębianie się uzależnienia i zwiększanie dawek
• osoby uzależnione mogą zaniedbywać obowiązki zawodowe, relacje interpersonalne oraz dbałość o własne zdrowie
• depresja oraz izolacja społeczna,
• psychozy,
• halucynacje
• ciężkie epizody depresyjne, które w niektórych przypadkach prowadzą do prób samobójczych.

Statystyki niestety pokazują, że nadużywanie substancji psychostymulujących może kończyć się tragicznymi wydarzeniami, w których życiem płacą osoby cierpiące na problemy związane z uzależnieniem.

Nadużywanie substancji psychostymulujących to poważny problem zdrowotny, który wymaga nie tylko zrozumienia, ale także interwencji terapeutycznej i wsparcia społecznego.

Rola szkoły i rodziny

W obliczu tak poważnego problemu nadużywania substancji, rola szkoły oraz rodziny staje się kluczowa w przeciwdziałaniu temu zjawisku. Współczesne wyzwania, z jakimi boryka się młodzież, wymagają kompleksowego podejścia oraz współdziałania zarówno edukatorów, jak i rodziców.

CO MOŻE ZROBIĆ SZKOŁA:

• edukacja na temat skutków używania psychostymulantów jako integralna częścią programu nauczania
• warsztaty dotyczące umiejętności społecznych, w tym asertywności i umiejętności podejmowania decyzji,
• spotkania z psychologami, którzy podzielą się wiedzą na temat wpływu substancji na zdrowie psychiczne i fizyczne,
• programy partnerskie ze społecznościami lokalnymi, które promują zdrowy styl życia.

Umożliwienie młodzieży uczestnictwa w takich inicjatywach daje im narzędzia do indywidualnego podejmowania świadomych wyborów oraz wzmacnia ich samoocenę.

CO MOGĄ ZROBIĆ RODZICE:

• aktywnie angażować się w życie swoich dzieci
• otwartość na rozmowę,
• budowanie relacji opartych na zaufaniu
• umiejętność wykrywania potencjalnych problemów
• czujność na zmiany w zachowaniu dziecka
• zacieśnianie więzi społecznych poprzez wspólne zajęcia

Nabycie umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami jest kluczowym komponentem zapobiegania nadużywaniu substancji – młodzież powinna mieć potrzebne umiejętności do wyrażania siebie w konstruktywny sposób, zamiast szukać ucieczki w szkodliwych substancjach.

Dodatkowo:

• programy informacyjne skierowane do rodziców, takie jak warsztaty i wykłady, mogą pomóc w zwiększeniu ich wiedzy na temat aktualnych trendów w nadużywaniu substancji oraz efektywnych metod komunikacji z dziećmi. Wspólne wysiłki szkoły i rodziny w zakresie edukacji, wsparcia i relacji interpersonalnych mogą stworzyć zdrowe środowisko, w którym młodzież będzie miała szansę na rozwój bez szkodliwych wpływów substancji psychoaktywnych.

Podsumowanie

Nadużywanie substancji psychostymulujących wśród młodzieży to poważny problem, który wymaga zaangażowania całego społeczeństwa. Tylko poprzez edukację, wsparcie i otwartą komunikację możemy stawić czoła temu zjawisku i pomóc młodym ludziom w odnalezieniu bezpiecznych i zdrowych sposobów radzenia sobie z wyzwaniami, przed którymi stoją. Wspólna praca rodziców, nauczycieli i specjalistów może przyczynić się do stworzenia środowiska, w którym młodzież będzie mogła rozwijać się i kwitnąć bez potrzeby uciekania się do substancji psychostymulujących.

Bibliografia:

• Współwystępowanie głodu opioidów i psychostymulantów oraz negatywnego afektu w czasie abstynencji u osób uzależnionych-Lewandowska Zuzanna, 2022r.
• Ocena występowania zaburzeń po długotrwałym przyjmowaniu środków psychoaktywnych u osób hospitalizowanych w oddziale detoksykacji-J. Chrostek-Maj, S.Kroch, A. Kamienczak, A.Polewka, J. Szerszeń-Motyka, 2004 r.
• Neurobiologiczne podstawy uzależnienia od narkotyków-B. Szukalski, 2009 r.

Opracowała: Angelika Pachuta- koordynator rodzinnej pieczy zastepczej