własna samoocena

Jak kształtować własną samoocenę?

Rola poczucia własnej wartości jest nieoceniona i ma wpływ na nasze zachowania. W pełni ukształtowana samoocena daje poczucie pewności, że będziemy zdolni do sprostania wymaganiom i wyzwaniom, które na nas czekają. Najważniejszą jej częścią jest zaufanie wobec siebie samego i przekonanie, że zasługujemy na wszystko co dobre i na wiele więcej. Najłatwiejszą weryfikacją samooceny jest zaobserwowanie, jak oceniają nas inni i jak na nas reagują.

Według Słownika Psychologii poczucie własnej wartości to postawa wobec siebie lub własna opinia na swój temat, czy też ocena samego siebie. Można również powiedzieć, że poczucie własnej wartości jest konkretną odpowiedzią na pytanie: „jak się czuję z tym, kim jestem i jaki jestem?”. Inaczej mówiąc, poczucie własnej wartości to uogólniona postawa w stosunku do samego siebie, która wpływa na nastrój oraz zachowanie, ale także wywiera ogromny wpływ na pewien zakres zachowań osobistych i społecznych.

Ważne miejsce w rozumieniu samooceny zajmuje teoria autoregulacji Higginsa (1987). Autor wskazuje na istnienie rozbieżności w systemie "Ja" - między idealną, a realną koncepcją siebie oraz między realną, a powinnościową koncepcją własnej osoby.

samoocena ja

Występowanie rozbieżności pomiędzy tymi koncepcjami powoduje różne uczucia, różne działania jednostki. "Wspólnym mianownikiem obydwu rodzajów rozbieżności jest podobny kierunek motywacji: zmniejszyć rozbieżności w systemie Ja" (Oleś, 2008, s. 245).

  • W wyniku zmniejszenia rozbieżności jednostka doznaje wielu przyjemnych uczuć min. radości, satysfakcji dzięki wygaszeniu konfliktu między "ja realnym" a "ja idealnym".
  • Uczucie ulgi występuje, gdy dojdzie do zgodności między "ja powinnościowym", a "ja realnym".

Można uznać, że działanie w kierunku zmniejszenia rozbieżności w widzeniu siebie jest działaniem na rzecz przywrócenia pozytywnej samooceny.

Inna definicja samooceny zakłada, iż jest to "postawa wobec samego siebie, zwłaszcza wobec własnych możliwości oraz innych cech wartościowych społecznie" (Szewczuk, 1985, s. 275). Ważne w tej definicji jest zaznaczenie, iż człowiek liczy się z tym, jaki może być odbiór jego osoby przez społeczeństwo ze wzglądu na cenione w społeczeństwie wartości. Uważa się, że jeśli jednostka posiada cechy pożądane przez innych, ma lepszą samoocenę.

Samoocena według klasycznej koncepcji „ja” Williama Jamesa jest jednym z centralnych mechanizmów sterujących funkcjonowaniem człowieka. Prócz samooceny na postrzeganie samego siebie wpływają:

  • Samoświadomość (poczucie tożsamości osobistej i społecznej).
  • Samowiedza (tworzenie i przekształcanie koncepcji siebie).
  • Samoregulacja (planowanie i modyfikowanie własnych zachowań)

Samoocena istnieje w ścisłej korelacji z każdym z tych elementów – zaburzona objawia się trudnościami w dokonaniu rzetelnej autoanalizy.

Każda postawa składa się z trzech komponentów, podobnie rzecz się ma w odniesieniu do poczucia własnej wartości. Wymienia się zatem:

Komponent intelektualny Inaczej samoocena, samoopis, odpowiedź na pytanie: „Jaki jestem?”, przekonania na swój temat i negatywny lub pozytywny sposób wartościowania własnych cech i zachowań („Jaki chciałbym być?”)
Komponent emocjonalny Stopień samoakceptacji lub samoodtrącenia, uczucia, jakie do siebie żywisz, odpowiedź na pytania: „Czy lubię siebie samego? Czy uważam, że zasługuję na miłość? Czy się nienawidzę?”
Komponent behawioralny Zachowania wobec siebie, sposób, w jaki się traktujesz. Zwykle manifestuje się w poziomie i zakresie zaspokojenia własnych potrzeb, poziomie asertywności w relacjach z innymi, tendencjach samorealizacyjnych, stosowanych sposobach autoprezentacji oraz reakcjach na niepowodzenia i stresy.

 

Jeśli zdecydujemy się podjąć jakieś wyzwanie, to bez wiary we własne możliwości zakończy się to niepowodzeniem.

JAKA JEST MOJA SAMOOCENA?

moja samoocena

  •  uważa się za gorszą, mniej ważną, zupełnie bezwartościową
  • ma niepochlebne i nieprawdziwe zdanie o sobie
  • wątpi w siebie
  • zachowuje się w uległy sposób
  • nieustannie przeprasza
  • ustępuje, wycofuje się
  • trudno jest jej znosić porażki innych – czasami przejmuje za nie odpowiedzialność
  • przejawia trudności w podejmowaniu decyzji i skoncentrowaniu się
  • jest nadmiernie pobudzona, niespokojna lub spowolniała w porównaniu do zwykłego tempa robienia rzeczy (zauważalne przez innych)
  • aby nie zmieniać zdania o samej sobie, dokonuje porównań, w których wychodzi gorzej, zawyża zasługi i wartość innych przejawia problemy ze snem (bezsenność, spanie więcej niż zwykle, budzenie się w środku nocy i niemożność ponownego zaśnięcia)
  • przejawia zwiększony lub obniżony apetyt towarzyszy jej chroniczne zmęczenie, brak energii
  • dobrze zna siebie
  • akceptuje siebie
  • potrafi być dumna z tego, kim jest i jaka jest
  • uważa się za człowieka tak samo wartościowego, jak inni – z pełnym repertuarem swoich wad i zalet
  • potrafi doceniać innych, ale także i siebie
  • jest cierpliwa
  • sukcesy innych sprawiają jej radość, a porażki – zasmucają
  • nie ma potrzeby porównywać się z innymi.
  • jest zapatrzona w siebie, próżna, narcystyczna
  • uważa, że jest kimś zdolniejszym, ważniejszym i lepszym od innych
  • jest przeświadczona o własnej nieomylności.
  • zachowuje się w dominujący, arogancki sposób, nieustannie żąda i czegoś oczekuje.
  • trudno jest jej znosić sukcesy innych – czasami próbuje przypisać sobie ich zasługi
  • aby nie zmieniać zdania o samej sobie, dokonuje porównań, w których wychodzi korzystniej, umniejsza zasługi i wartość innych. 

 

   Zaznacz, gdzie znajduje się twoje poczucie własnej wartości. Czy bliżej mu do któregoś bieguna? Jeśli tak, jakie ponosisz tego konsekwencje?
Zaniżona samoocena   Zawyżona samoocena

 Jeśli rozpoznajesz w sobie zaniżoną samoocenę warto, abyś:

  • traktował siebie przynajmniej z takim szacunkiem, jakim obdarzasz innych
  • zaczął przyjmować komplementy od innych bez jakichkolwiek dyskusji i tłumaczeń
  • dziękował sobie za to, co robisz (nawet jeśli to twój obowiązek).
  • uznawał, że dobre rzeczy w twoim życiu to również twoja zasługa.
 pozytyw 

 Jeśli rozpoznajesz w sobie zawyżoną samoocenę, warto, abyś:

  • traktował innych z szacunkiem
  • zaczął mówić ludziom miłe rzeczy
  • dziękował za to, co inni robią dla ciebie (nawet jeśli należy to do ich obowiązków)
  • gratulował innym sukcesu i cieszył się razem z nimi.

 

pozytywna samoocena

 Niebrzydowski Leon - autor wielu publikacji na temat obrazu siebie i poczucia własnej wartości, w taki oto sposób przedstawia schemat samooceny:

schemat samooceny

Poniżej znajdziecie Państwo opis poszczególnych rodzajów samooceny w ujęciu L. Niebrzydowskiego.
http://dybinska.pl/samoocena.html

Proces kształtowania się naszej samooceny jest bardzo złożony. Rozpoczyna się on we wczesnym dzieciństwie i w dużej mierze opiera się na relacjach z rodzicami. Kształtuje się także w wyniku późniejszych doświadczeń, jednak relacje dziecka z najbliższymi mają tu kluczowe znaczenie.

samoocena dziecka

Samoocenę kształtują następujące czynniki:

  1. Opinie i oceny jakie jednostka słyszy o sobie;
  2. Odnoszone sukcesy i doznawane niepowodzenia;
  3. Porównywanie siebie z wzorami osobowymi;
  4. Pozycja społeczno – ekonomiczna;
  5. Wykształcenie i popularność w miejscu zamieszkania
    (Niebrzydowski, 1973, str. 133)

Nathaniel Branden amerykański psycholog, prekursor wiedzy o samoocenie i uzdrawianiu stworzył podstawową teorię budowania poczucia własnej wartości. Oparł ją na sześciu filarach, które równocześnie spełniają rolę wewnętrznie wygenerowanych strategii postępowania:

filary samooceny

Więcej szczegółów na temat strategii budujących pewność siebie znajdziecie Państwo w poniższych linkach:

 

„Jeśli jestem tym co posiadam i to stracę, czym wówczas będę? Jeśli jestem tym kim jestem, nie zaś tym, co posiadam, nikt nie może mnie pozbawić pewności ani zagrozić mojemu bezpieczeństwu i poczuciu tożsamości”.
Erich Fromm